رقیه دختر پیامبر(ص)
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | رقیه دختر پیامبر(ص) |
| زادروز | قبل از هجرت |
| محل زندگی | مکه • حبشه • مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| خویشاوندان | پیامبر(ص) • خدیجه • عثمان •هاله |
| درگذشت | ۲ق. |
| مدفن | مدینه • بقیع |
| مشخصات دینی | |
| هجرت به | حبشه • مدینه |
| دلیل شهرت | انتساب به رسول خدا(ص) |
رُقَیة بنت رسول الله (درگذشت ۲ق.) فرزند حضرت محمد(ص) و خدیجه که در هجرت به حبشه و هجرت به مدینه حضور داشت. نخست با عتبه فرزند ابولهب ازدواج کرد اما با نزول آیه «تَبَّتْ یدَا أَبِی‌لَهَبٍ وَتَبَّ»، عتبه او را طلاق داد. سپس به ازدواج عثمان بن عفان درآمد. رقیه در سال دوم هجری درگذشت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
از نظر برخی محققان شیعه مانند سید جعفر مرتضی عاملی، رقیه فرزند رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده است؛ بلکه او فرزند هاله، خواهر خدیجه است، ولی از آنجا که در خانه پیامبر(ص) پرورش یافته، به دختر رسول خدا(ص) شهرت یافته است.
| فرزندان پیامبر اسلام(ص) |
|---|
|
قاسم (درگذشت:قبل از بعثت) |
نسب و تولد
رقیه پیش از هجرت در مکه زاده شد. از او به بزرگ‌ترین، دومین و کوچک‌ترین دختر رسول خدا(ص) یاد شده است. از نظر اهل‌سنت رقیه دختر پیامبر(ص) و خدیجه(س) بوده است.
سید جعفر مرتضی عاملی از محققان شیعه و ابوالقاسم کوفی عالم شیعی قرن چهارم بر این باورند که رقیه، زینب و ام کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند؛ بلکه دخترخوانده‌های آن‌ها بوده‌اند. جعفر مرتضی کتاب بنات النبی اَم رَبائبُه؟ (دختران پیامبر یا دخترخوانده‌های او؟) را برای اثبات همین مطلب نوشته است.
هنگامی که رقیه از دنیا رفت رسول خدا فرمود: | |
|---|---|
| |
|
کلینی، کافی، ج۳، ص۲۴۱ |
ازدواج و هجرت
رقیه، با عتبة بن ابی‌لهب ازدواج کرد؛ اما پس از آنکه، آیه «تَبَّتْ یدَا أَبِی‌لَهَبٍ وَتَبَّ» نازل شد، عتبه به دستور پدرش، رقیه را طلاق داد. او سپس با عثمان بن عفان ازدواج کرد و با او به حبشه هجرت کرد. با مهاجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، او نیز از حبشه به مدینه آمد.
منابع تاریخ اسلام از فرزندی به نام عبدالله از او و عثمان بن عفان نام برده‌اند، که در کودکی از دنیا رفته است.
هنگامی که خدیجه به پیامبر(ص)، اسلام آورد، رقیه نیز مسلمان شد و هنگام بیعت زنان با پیامبر، رقیه نیز بیعت کرد.
درگذشت
هنگامی که رسول خدا (ص) عازم بدر بود رقیه به حصبه مبتلا شد. پیامبر (ص) به عثمان دستور داد تا پیش او بماند رقیه در رمضان سال دوم هجری(روز پیروزی جنگ بدر) درگذشت.
در منابع شیعه درگذشت رقیه ناشی از ضرب و شتم توسط عثمان ذکر شده‌است. برخی منابع علت این ضرب و شتم را اتهام نشان دادن مخفیگاه مغیرة بن ابی‌العاص به پیامبر دانسته‌اند، در حالی‌که در همین روایات آمده است که پیامبر از طریق وحی از مخفیگاه او باخبر شد. بر اساس این روایت عثمان در تشییع جنازه او شرکت کرد اما پیامبر با گفتن اینکه «هر کس که امشب عمل زناشویی انجام داده در تشییع جنازه شرکت نکند» او را از این کار بازداشت. به گفته محسن امین پیامبر با گفتن اینکه «هر کس امشب عمل زناشویی انجام داده است وارد قبر نشود»، عثمان را، از دخول در قبر منع کرد.
گزارش‌هایی از گریه زنان، از جمله فاطمه(س) بر سر قبر او نقل شده است. خلیفه دوم با تازیانه مانع از گریه زنان بر سر قبر او می‌شد ولی پیامبر(ص)، او را از این عمل بازداشت.
نام او در یکی از دعاهای ماه رمضان آمده است: اللهم صل علی رقیه بنت نبیک...
مدفن
رقیه به سفارش پیامبر (ص) در بقیع دفن شد. بقعه منسوب به دختران پیامبر (رقیه، ام كلثوم و زینب) از بقعه‌هایی بود كه در شمال قبور ائمه بقیع و جنوب غربی قبور همسران پیامبر(ص) قرار داشت. در گذشته ضریحی برنجی بر روی این قبور وجود داشت که توسط وهابیون تخریب شد.
جستارهای وابسته
- زینب دختر پیامبر
- ام کلثوم دختر پیامبر
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳۹.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸؛ عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق، ص۷۷-۷۹؛ کوفی الاستغاثه، ج۱، ص۶۸.
- ↑ نگاه کنید به عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق.
- ↑ مسد، آیه۱
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۳۸ و ج۴، ص۱۱۳۹-۱۱۴۰؛ کحّاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۵۷؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۳۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۳۵؛ ابن عبدالبر،الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۴۰ و ج۳، ص۱۰۳۷.
- ↑ صالحي دمشقي، سبل الهدى و الرشاد، ۱۴۱۴، ج۱۱، ص۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص ۱۰۳۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۳۸.
- ↑ کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۲۶۱-۱۶۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۲۶۱-۱۶۲.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات، ج۳، ص۴۸۷.
- ↑ کحّاله، اعلام‌النساء، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۴۵۸.
- ↑ کحّاله، اعلام‌النساء، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۴۵۸.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۱۲۰.
- ↑ ابن شبه، تاریخ‌المدینة‌المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۳۷.
- ↑ جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۲۴۱.
منابع
- قرآن.
- ابن سعد، الطبقات الكبری، به كوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دارالكتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- ابن شبّه، تاریخ‌المدینة‌المنوره، به كوشش شلتوت، قم، دارالفكر، ۱۴۱۰ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله،الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/ق۱۹۹۲م.
- امین، سید محسن، أعیان‌الشیعة، تحقیق حسن الأمین، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، بی تا.
- بلاذری، احمدبن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۷ق.
- جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالكتب الإسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- سیوطی، جلال الدین، تاریخ الخلفا، محقق حمدی الدمرداش، بی جا، مکتبة نزار مصطفی الباز، ۱۴۲۵ق.
- صالحی دمشقی، سبل الهدى و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
- عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۵ش.
- عاملی، سید جعفر مرتضی، بنات النبی ام ربائبه؟، مرکزالجواد، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
- کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه فی بدع الثلاثه، بی‌نا، بی‌تا.
- کحّاله، عمر رضا، اعلام النساء، بیروت، موسسة الرسالة، طبعة العاشرة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه وفا، الطبعة الثانية، ۱۴۰۳ق.
پیوند به بیرون